Zoals je hierboven onder de titel kunt zien, heeft de site voortaan een ondertitel: . ‘Waarover we praten als we over verhalen praten’. Waarom die toevoeging?
Dit blog als opmaat naar een boek
Ooit ben ik deze site gestart als opmaat naar het handboek Korte Verhalen Schrijven. Ik schreef op dit blog artikelen waarop ik hoopte commentaar te krijgen zodat ik ze kon verbeteren alvorens ze in het handboek terecht kwamen. Dat commentaar kwam er en die samenspraak met een voorproevend publiek bleek aangenaam en effectief. Het boek verscheen in 2011. Het handboek en het denken dat er deel van uitmaakte zijn voor mij afgerond.
Vragen over het schrijven
Wat niet wil zeggen dat ik niet meer over het schrijven denk. Ik schrijf nog steeds verhalen en ik loop nog steeds met vragen daarover rond. Alleen zijn de vragen minder technisch dan in het boek Korte Verhalen Schrijven. Het zijn de laatste tijd vooral deze twee vragen:
- Waarom maken mensen verhalen?
-
Waarom schrijf ik?
Als schrijver een mooi verhaal te vertellen?
De twee vragen lijken nauw met elkaar verwant. Je zou zelfs kunnen denken dat de vraag waarom mensen verhalen maken en de vraag waarom ik nog steeds schrijf tot hetzelfde antwoord leiden: om een mooi verhaal te vertellen. De gedachte daarachter zou dan zijn dat mensen in het dagelijks leven verhalen maken en dat een schrijver dat ook doet maar dan op een betere, professionele manier. De verhalen die gewone stervelingen vertellen, worden door een schrijver met behulp van techniek, inzicht en ervaring geperfectioneerd. Een dagje naar de dierentuin levert bij de meeste mensen niet meer op dan wat anekdotes maar bij een begenadigd schrijver een prachtig verhaal. Althans, zo lijkt het idee.
Toch geloof ik niet dat het dat is waar het om gaat. Ik geloof niet dat mensen in het dagelijks leven een verhaal vertellen vooral om maar een mooi verhaal te vertellen, en ik geloof ook niet dat ik als schrijver die verhalen in technische zin zou moeten overtreffen.
Twee voorbeelden van hoe mensen in het echte leven verhalen maken
Laten we eerst eens kijken naar wat mensen in het dagelijks leven doen als ze een verhaal maken. Twee voorbeelden.
Een moeder krijgt de diagnose dat haar puberende zoon een stoornis heeft in zijn geestelijke en sociale ontwikkeling. Ze vraagt zich af wat zij daaraan heeft bijgedragen en maakt daaromheen een verhaal. Het verhaal aan de buitenwereld moet laten zien dat ze haar best heeft gedaan en dat het niet aan haar ligt. Het verhaal dat ze zichzelf vertelt zit vol zelfverwijten.
Het tweede voorbeeld. Een dochter heeft een dusdanig slechte relatie met haar vader dat haar gezin en haar werk eronder lijden. De nachten waarin ze wakker ligt, vertelt ze haar man verhalen over haar moeilijke jeugd. Uiteindelijk verbreekt ze het contact met haar vader. Als haar vader twee jaar later overlijdt, vertelt ze haar man ’s nachts over de gelukkige momenten die ze vroeger met haar vader heeft beleefd.
Wat mensen in het echte leven met hun verhalen willen
Wat mensen in hun verhalen vooral lijken te willen is zicht en vat krijgen op wat er in hun levens en in hun gevoelswereld gebeurt of zou moeten gebeuren. Ze lijken er ook een rechtvaardiging en een rationalisatie in te zoeken. En omdat levens en gevoelswerelden dusdanig complex en veelzijdig zijn, vertellen mensen dan eens het ene en dan eens het andere verhaal.
Ik voel zelf niet de behoefte om die verhalen mooier te maken, maar wel om ze te onderzoeken. Wat doen mensen als ze verhalen maken? Wat speelt er allemaal mee? Hoe kan ik in mijn verhalen datgene vangen wat mensen zichzelf en anderen wijsmaken?
Waarover we praten als we over verhalen praten
Daarover wil ik graag blijven schrijven. In mijn verhalen en ook op dit blog. Je kunt me helpen door me van commentaar te voorzien. Welke vragen en ideeën roept dit blog bij je op?
Of je nu veel of weinig schrijft of vooral een geïnteresseerd lezer bent … Je reactie is zeer welkom. Het helpt me ook als je dit blog deelt, zodat nog meer mensen kunnen meedenken. Wil je dat doen? Dankjewel.
18 reacties op “Waarover we praten als we over verhalen praten”
Ik denk dat we verhalen vertellen om het leven te duiden. Door duiding krijg je grip. (Maar soms gebeurt er iets wat alles overhoop haalt en moet je alles weer opnieuw duiden.)
Dat is ook een van mijn uitgangspunten, Wilma. In het dagelijkse leven maken we verhalen voor onszelf en anderen om grip te krijgen (en een identiteit te verlenen). Een kort verhaal gaat dan over wat er gebeurt als dat verhaal overhoop wordt gehaald en we tot een nieuw verhaal moeten komen. Met alles wat daarbij komt kijken.
Hoi Ton..ik vind dat de benaming ‘kort verhaal’ geen recht doet aan de rijke inhoud ervan en, als het een goed verhaal is, aan de hoeveelheid beelden die het oproept. En dan dus eigenlijk het aantal woorden overtreft…..
Tsja, waarom vertellen we verhalen? Het lijkt onvermijdelijk. Soms helpt het om een vraag om te keren. Waarom vertellen we geen verhalen? Is het eigenlijk mogelijk om het vertellen los te laten? Wat zou er gebeuren als we elkaar niet meer voor de gek houden, als we niet meer zouden indekken en uitpluizen, te grijpen en begrijpen wat er om ons heen gaande is?
Wat als je ziet dat een verhaal een verhaal is, niet de waarheid, niet een leugen, maar een mogelijkheid…
Wat als je ziet dat de wereld een verhaal is, niet de waarheid, niet een leugen, maar een mogelijkheid…
Wat als je ziet dat je leven een verhaal is…
Spijker op zijn kop! Ik neem je vragen mee in mijn denken. Dank.
Dag Ton, interessant onderwerp dat je hier aansnijdt.
Je woorden roepen bij mij aantal vragen op. Begrijp ik jouw verhaal goed als ik daarin lees dat je eigenlijk op zoek bent naar de waarheid achter de verhalen? Bestaat die waarheid denk je? Of is het idee van een waarheid een illusie en zijn er slechts feiten en verhalen die samen voor iedereen een eigen waarheid vormen op een specifiek moment in een specifieke context?
En leest of hoort een ander in jouw verhaal hetzelfde verhaal dat je bedoelde te vertellen? Of vormt de toehoorder of lezer ook weer zijn eigen verhaal van wat hij hoort of leest? Ik ben benieuwd hoe jij hier tegenaan kijkt.
Dag José, En jouw vragen vind ik dan weer interessant. Ik ben niet op zoek naar de waarheid achter de verhalen, eens te meer omdat ik één objectieve waarheid in of achter een verhaal niet interessant vind. Het gaat me om het blootleggen van de werking van de subjectiviteit, of zoals jij dat treffend noemt: ‘verhalen die samen voor iedereen een eigen waarheid vormen op een specifiek moment in een specifieke context’. En mijn antwoord op je laatste vraag: ik ga ervan uit dat de lezer met mijn verhaal aan de haal gaat en er zijn of haar subjectieve beleving van maakt. Dankjewel voor je vragen, die mijn denken scherpen.
Mijn eerste verhaal schreef ik uit een emotionele uitbarsting naar aanleiding van ingrijpende gebeurtenissen waar ik door overspoeld werd. Het was expressie van de meest individuele emotie, zoals Kloos dat verwoorde. Ik werd er tot mijn verrassing mee genomineerd voor een schrijfwedstrijd. Omdat de gebeurtenissen jaren aanhielden bleef ik de levensbehoefte aan schrijven houden, doch langzaam aan begon ik fictie te schrijven en minder autobiografisch. Het schrijven hield me op de been, samen met Moessar, een vorm van Ethiek die je dagelijks in de praktijk brengt. Op dit moment voel ik me niet langer overspoeld en ik blijf schrijven. Als ik schrijf wil ik iets communiceren. Vaak een zienswijze over een situatie. Ik zet graag aan het denken door een vreemd handelen of denken te presenteren. Soms beweeg ik graag vastgeroeste manieren van denken. Dit doe ik zelfs met kolder.
Interessant, Blogdame. Je wilt onder andere een zienswijze over een situatie communiceren. Richt je je dan ook op de subjectiviteit van zo’n zienswijze?
Zowel op de subjectiviteit als op de objectiviteit. Het gaat om het hoogst particuliere gezien door een probeersel van objectiviteit, maar liefst net daarnaast.
Als een kort verhaal beelden oproept in een oneindige veelvoud van wat de auteur schrijft, is een kort verhaal dan wel een kort verhaal?
Dank je, Eric. Het is voor mij iets te ingewikkeld geformuleerd. Kun je het toelichten? Dank alvast.
Ik vind je blog interessant Ton.
Ik heb het afgelopen jaar gewerkt aan een reeks autobiografisch getinte verhalen. Ik heb ontdekt dat ik soms dicht bij de waarheid blijf, maar ook daar stevig van afwijk. Soms gaat dat laatste in de richting van ‘was het maar zo gebeurd’. Alle verhalen zijn wel ijk momenten in mijn leven.
Dank voor je reactie, Paul. Wat ik zelf moeilijk vind bij wat je ijkmomenten noemt, is om het onvangbare te vangen en om tegelijkertijd het onvangbare ervan in tact te laten.
Ik heb weleens een ongeluk gehad. Ik voelde een sterke drang om erover te praten. Eerst was dat een lange, volledige versie. Elke keer dat ik erover vertelde, werd het korter, compacter. Tot ik een beknopt, voor mezelf behapbaar verhaal had. Het tot de kern komen hielp me. En dat is waar ik van hou in korte verhalen, het middelpunt zichtbaar maken. Waar gaat het eigenlijk (echt) over?
Mooi dat je steeds meer tot de kern kwam, San. Ik heb zelf wel eens gemerkt dat als ik een persoonlijk verhaal lang met me meedroeg, het weliswaar steeds sneller te vertellen viel, maar dat het ook een light-versie werd waar geen scherpe randen meer aan zaten. Dat een verhaal dat ooit pijnlijk was een makkelijk verteerbaar hapje werd om op feesten en partijen te serveren. Je zet me wel aan het denken of het niet mogelijk was geweest om juist wat er pijnlijk en ongemakkelijk was in de korte versie te bewaren. In de korte verhalen die ik schrijf ben ik inderdaad daarnaar op zoek, daar lijkt het anders te werken. Maar korte verhalen zijn geen samenvattingen, terwijl mijn verhalen in real life dat soms wel lijken (in ieder geval als ik me er makkelijk vanaf wil maken).
Interessante blog, Ton. Je zet me aan het denken. Ik denk dat dat ook een van de functies is van verhalen vertellen/horen. Mensen aan het denken zetten of aan het denken gezet worden.
Nu je het zegt, Sylvia, dat is inderdaad wat ik met dit blog wil. Zelf denken, lezers die denken, contact daarover.