Even opfrissen: De belangrijke momenten in het plot van je korte verhaal zijn
- Point of attack
- Point of no return
- Andere scharnierpunten
- Epifanie
Uitgangspunt van het voorbeeld
Als uitgangspunt kiezen we: een terrorist kaapt een vliegtuig. Waar begin je je verhaal? Dat hij anti-Westerse ideeën begint te koesteren? Zijn eerste dag in een trainingskamp? Zolas je weet, ben ik voorstander van een verhaal met een kort tijdsbestek. Daarom kies ik hier voor een verhaal dat start op de dag van de fatale vlucht, en laat ik de voorgeschiedenis achterwege. Je kunt natuurlijk een ander soort verhalen schrijven met een ander soort begin. Maar voor het voorbeeld houden we deze dag aan.
1. Point of attack
Een point of attack kan zijn dat de terrorist door de laatste douanepost gaat. Hij wordt niet aangehouden, hij kan het vliegtuig in. Er staat iets te gebeuren.
2. Point of no return
Het kan zijn dat ons personage zich in het vliegtuig bedenkt, dat hij zijn plan toch niet gaat uitvoeren. Daarom is de point of no return belangrijk. Je hoeft niet meteen met dat point of no return te komen (laat je personage en de lezers gerust even in spanning), maar op een gegeven moment moet je personage opstaan uit zijn stoel, zijn wapen trekken en zijn plannen bekend maken. Het is menens. Dat is de functie van de point of no return.
3. Andere scharnierpunten
Daarna komen er andere wendingen in je verhaal. Misschien dat het pistool van je personage dienst weigert. Of dat hij begint te hyperventileren. Of dat hij ontdekt dat er een belangrijk geestelijk leider in het vliegtuig zit, waardoor hij zijn plan niet langer voor kan rechtvaardigen. Scharnierpunten brengen je personage verder in problemen, geven je verhaal een nieuwe wending. Dat is een kenmerk ervan. Een ander kenmerk is dat scharnierpunten aansluiten op de point of attack en op de point of no return. Heeft een mogelijk scharnierpunt niet te maken met de point of attack en de point of no return, dan is het waarschijnlijk niet echt een scharnierpunt.
4. Epifanie
De epifanie is het moment waarop het verhaal zijn onderliggende diepte bereikt (hoewel sommige schrijvers het juist hebben over een hoogtepunt). De epifanie is het eindpunt waarbij het verhaal over (net) iets anders gaat dan de lezer dacht. Hieronder lees je extra tips hiervoor.
Extra tip: Je epifanie komt uit de diepte
De meeste scharnierpunten gaan over de oppervlakte van het verhaal: in dit voorbeeld gaat het personage door de douane, en in het vliegtuig trekt hij zijn pistool. Het zijn belangrijke momenten, maar ze lijken aan de oppervlakte te blijven. Je epifanie is het scharnierpunt dat niet aan de oppervlakte blijft. Hier gaan we de diepte in. Het hele voorbeeld met zijn scharnierpunten leek te gaan over: gaat het vliegtuig wel of niet neerstorten. In de epifanie moet iets gebeuren waardoor we met een andere blik naar het verhaal gaan kijken, waardoor we ons een andere vraag gaan stellen dan of het vliegtuig ja of nee wordt opgeblazen. We raken nu de kern van het verhaal. En minstens net zo belangrijk: we raken de kern van het personage. We leggen iets bloot van hem dat wij en hij misschien niet hadden willen zien, maar dat er toch blijkt te zijn. Eerder in het verhaal was het er misschien alleen nog onderhuids, nu is het er open en bloot.
Extra tip: een flashback is geen scharnierpunt (dus ook geen epifanie)
Een flashback is nooit een scharnierpunt (dus ook geen epifanie). Stel je voor dat onze terrorist ooit atheïst was en zich twee jaar geleden heeft bekeerd tot een extremistisch geloof, dan is een flashback van die bekering geen keerpunt in je verhaal. Die bekering heeft zich namelijk al voltrokken voordat je eigenlijke verhaal begint, en verandert het verhaal (nu het eenmaal begonnen is) niet. En geen verandering betekent geen keerpunt. Of positief geformuleerd: een keerpunt moet een verandering in het heden inhouden, hoe klein ook. Het betekent overigens niet dat een flashback verboden is, maar een flashback is geen scharnierpunt, is geen epifanie. Dit is trouwens ook de reden dat veel schrijvers niet zo gecharmeerd zijn van flashbacks.
Extra tip: een epifanie is geen konijn uit een hoge hoed
Sommige schrijvers toveren bij de epifanie een konijn uit een hoge hoed. Een man blijkt ineens een vrouw te zijn. Of het verhaal blijkt een droom. Of er blijkt in de laatste alinea nog een niet eerder genoemde tweede terrorist die er met de eer vandoor wil gaan. Daar ben ik geen voorstander van. De epifanie mag weliswaar van een andere orde zijn dan je eerdere scharnierpunten, hij moet wel in het verlengde van het verhaal liggen. Vergelijk het met een meesterzet in een schaakpartij: hoe onverwacht ook, hij volgt wel degelijk uit de eerdere zetten. Met andere woorden: je moet bij de epifanie niet het schaakbord omdraaien om aan de andere kant verder te gaan met dammen. (Wil je toch een konijn uit een hoge hoed toveren, dan kun je hier terecht)
Help! Mijn vraag aan jou
Dit keer vraag ik je een epifanie bij het bovenstaande terrorisme-voorbeeld te bedenken. Hoe zou jouw epifanie er in het kort uitzien? (Alleen een beknopte omschrijving van hooguit een paar regels, niet in verhaalvorm uitgeschreven.) Dank alvast voor het meedenken. Hopelijk kunnen we met zijn allen nog duidelijker maken wat de potentie van een epifanie is.
27 reacties op “Een uitgewerkt voorbeeld van hoe plotten in zijn werk gaat”
De ultieme overwachte wending in dit verhaal moet iets te maken hebben met het motief van de dader. Laat ons stellen dat hij het vliegtuig kaapt met de bedoeling twee medestanders die in de cel zitten vrij te krijgen. Tijdens het verhaal blijf je echter vaag over het aantal, laat hem spreken over “mijn kameraden”. In het begin van het verhaal laat je hem een paar veiligheidsagenten vermoorden. En dan laat je hem op het einde te weten komen (via een nieuwsuitzending zichtbaar op het vliegtuig – de man is ijdel en ziet graag zijn acties op tv) dat “De twee gangsters die vanochtend ontsnapt waren vermoord zijn teruggevonden op de luchthaven. Ze waren vermomd als veiligheidsagenten. Vermoedelijk gaat het over een afrekening in het milieu.”
Sterke plot, Herman. Ik ben wel voorstander van personages die (al dan niet indirect) meewerken aan hun eigen teleurstelling. Het doet me denken aan een Grieks drama.
Misschien ligt het aan mij, maar het lukt mij niet om een reactie te plaatsen onder je laatste blog: ‘Moet je je plot vooraf weten?’ Ik kan mijn reactie nergens typen.
Goed dat je het even liet weten. Het lag niet aan jou. Ik heb een aanpassing gemaakt en hoop/ga ervan uit dat het nu wel werkt.
Nog een nagekomen bericht : ik denk dat het helemaal niet mogelijk is om een pistool een vliegtuig in te krijgen. Het zal dus toch iets anders moeten worden.
Je hebt gelijk, realiseer ik me. Voor dit blog doen we of het geen rol speelt (zodat de discussie op gang kan blijven). Voor heb boek ga ik het aanpassen. Dank!
Het vliegtuig dreigt neer te storten. Omdat veel passagiers een fuck-you-we-gaan-er-toch-allemaal-aan-houding krijgen, durft een aantal van hen opeens een poging te wagen om de terrorist te overmeesteren. Daarna kan de piloot het vliegtuig plotseling toch weer in goede baan krijgen en krijg je een nieuw keerpunt. Dat kan natuurlijk vanalles zijn. Is het de passagiers gelukt de kaper te overmeesteren of wordt hij alleen maar agressiever door de angst die zich van hem meester maakte enz. Het verhaal kan dan opeens weer alle kanten op.
Ik vind het idee van Esther trouwens ook wel interessant.
Hoi Ton,
Ik kijk vandaag voor het eerst op je blog, en ik ben meteen verslingerd! Wat een feest van herkenning, en ook weer veel nieuwe dingen die stof tot nadenken geven. Een helder, overzichtelijk en zorgvuldig weblog. Ik kijk uit naar je boek!
Over de epifanie: mijn eerste ingeving is dat de terrorist iemand ziet in het vliegtuig, die hem doet denken aan… zijn moeder? Door iets wat ze zegt, of een gebaar. Zodat het kleine, menselijke ineens tegenover het grote politieke ideaal staat.
Groet, Esther.
Ha collega, Ja hè, voor degenen die me al langer kennen zal het inderdaad een feest der herkenning zijn 🙂 Je epifanie vind ik mooi! Geen kunstgrepen, ‘gewoon’ uit het personage. Wat me ook aanspreekt is het menselijke ervan. Als hij een potentieel slachtoffer als mens gaat zien, laat hij de lezer zijn menselijke kant zien. Bovendien ook mooi dat de epifanie zich voltrekt door een nieuwe kijk van het personage. Omdat ik kijken/perceptie de drijvende kracht van verhalen vind is het aangenaam dat de wending zich openbaart in het anders gaan zien. Ik hoop op het onderwerp ‘kijken’ terug te komen in een blogpost. Dank je, Esther!
Esther wie?
Leuk, iemand doet hem denken aan…
Zijn vader misschien? Iemand die op de eerste rij (business-class) overeind komt en zich omdraait?
Onze held pakt het pistool met beide handen vast en richt. Hij roept: ‘Niet denken hè? Wie niet raak kan denken kan ook niet raak schieten.’ En precies in het midden van het voorhoofd welt een druppel bloed op. Nog één, en nog één.
Sione
Intrigerende zin: “Niet denken hè? Wie niet raak kan denken kan ook niet raak schieten.”
Ik blijf daar maar met smaak op kauwen.
Het idee van Schlimazlnik is veel meer onderbouwd dan het mijne, vrees ik :). Een zelfmoordterrorist zonder kogels is gewoon het eerste wat in me opkomt. Omdat je het niet verwacht. Wij verwachten het in elk geval niet meer. Wij zien in alles tegenwoordig een aanslag, en verwachten dan ook een heel slecht mens daarachter. Hoe het lege pistool precies een plek krijgt, en wie het wel weet en wie niet…. dat weet ik nog niet. Dat zou zich gaan uitwijzen terwijl ik het opschrijf. Maar daar kom ik hier zeker niet mee weg, Ton? 🙂
Het lijkt me wel humor, al is de grap vermoedelijk al een paar keer gebruikt.
Of je maakt er iets magisch-realistisch van waarbij God/Allah de kogels heeft weggenomen om iets duidelijk te maken.
Ha Schlimazlnik, zo had ik het nog niet bekeken, dat het komisch kan zijn! Toch heb ik bij een ‘zwaar’ onderwerp als dit graag oog voor de ‘lichte’ kanten ervan. Een klunzige terrorist, iemand met een tic, iemand die zich niet verstaanbaar kan maken in het vliegtuig, iets anders wat niet zo loopt als het zou moeten lopen…
Ik zie Woody Allen voor me…
S, die suggestie spreekt me aan. De terrorist denkt gezonden te zijn door God/Allah en staat nu met lege handen vanwege een ingreep van diezelfde God/Allah.
Mocht de terrorist weten dat hij geen kogels heeft, en we beleven het verhaal vanuit zijn perspectief, dan vind ik dat ook de lezer het meteen hoort te weten. Anders gaat het ten koste van het perspectief en komt het verhaal vooral neer op de lezer om de tuin leiden. Althans, dat is mijn mening. Ik weet dat er schrijvers zijn die er anders over denken.
In de korte uitleg komt nog niet voor waarom de terrorist het vliegtuig kaapt, wat is zijn motivatie en wat wil hij ermee bereiken? Ik ga er even vanuit dat het een moderne zelfmoordterrorist is die het vliegtuig als wapen wil gebruiken.
Het wordt dan een interessante aanzet tot epifanie als er een klassieke vliegtuigkaper met pistool opstaat, die helemaal niet dood wil, maar de piloten wil dwingen naar Cuba te vliegen of een vergelijkbare heilstaat die op niet-westerse idealen is gebouwd.
Daarmee kun je raken aan twee zijden van anti-westerse sentimenten (de vernietigende versus de alternatief-biedende) en een diepere, filosofische laag aanboren in het verhaal. De zelfmoordterrorist komt tot inzicht dat hij in leven moet blijven om een paradijs op aarde te scheppen, of dat als hij alleen maar vernietigt, hij ook het doel van zijn zelfmoordmissie vernietigd waardoor zijn dood nutteloos is.
Het kwartje valt dan dus op het niveau van de motivatie van het personage en trekt het verhaal filosofisch veel breder.
Wat me aanspreekt aan je voorbeeld is dat je voor de lezer niets verborgen hebt gehouden van wat je personage wel weet. Beiden weten niet dat er zich ook een ander soort terrorist in t vliegtuig bevinden. Sommigen zullen dat overigens te toevallig vinden (ikzelf bijvoorbeeld). Vervolgens bevalt het me wel weer dat het einde bepaald wordt door je hoofdpersonage, die zijn daad in een nieuw perspectief ziet (of in ieder geval zou kunnen zien). Dank je, S.
Het toeval kan een handje geholpen worden door in het begin, bij het inchecken of zo, een paar subtiele hints te geven. Maar daar ging het hier niet om.
Mijn epifanie? In het kort?
Er zitten geen kogels in het pistool.
Dapper hoor, Eva, om als 1e te reageren. Bedoel je dat de terrorist wel van begin af aan weet dat er geen kogels in zitten en dat de lezer daar pas aan het einde achter komt?
Hoi Ton,
Na het lezen van dit artikel heb ik als beginnend schrijver van korte verhalen een vraag over flashbacks. Ik snap dat een flashback in principe geen scharnierpunt kan zijn, omdat het immers al heeft plaatsgevonden. Maar als je een verhaal schrijft waarin de achtergrond van de hoofdpersonage vaag blijft, kan een verrassende terugblik toch een bepaalde wending aan het verhaal geven? Het kan voor de lezer het ontbrekende puzzelstukje zijn waardoor het verhaal opeens in een ander licht komt te staan en waardoor andere vragen opeens belangrijker worden. Mijn vraag is dus eigenlijk of je het gebruik van flashback afraadt. En dan heb ik het niet over flashbacks die het een en ander toelichten, maar echt degene die het verhaal een belangrijke wending geven en die als ‘schokkend’ ervaren kunnen worden.
Dit is vast een vraag die bij meer bezoekers leeft, Marco. Dus dank voor het aankaarten. Ik denk dat ik er een keer een aparte post aan ga wijden. Voor dit moment: wat je oppert kan natuurlijk wel hoor. Al ben ik er zelf geen voorstander van, omdat t je als schrijver verplicht om vaag te blijven (zoals je zelf al aangaf). Daardoor kun je niet goed in de huid van de personages gaan zitten, omdat die iets weten dat je voor de lezer verborgen wilt houden. Met als gevolg dat we als lezer minder of niet kunnen meeleven. De ontknoping aan het einde wordt daardoor vooral een kunstgreep. In het beste geval zal de lezer zeggen: wat knap. Maar niet: wat menselijk. Afijn, mijn antwoord is te kort om je vraag recht te doen. Ik ga erop terugkomen.
Beste Ton,
Ik had eigenlijk een vergelijkbare vraag als die van Marco over flashbacks.
Zo heb ik bv een keer een verhaal geschreven dat bijna volledig flashback is, de dramatische ontknoping ‘omringt’ het verhaal als het ware.
Ik zou zeker graag een keer een post over flashbacks lezen.
Dit is een heel goede en interessante en inspirerende site, Ton!
Dank je, Jan. En een (wellicht overbodig) geheugensteuntje voor de overige bezoekers: Jan Veldman heeft een inspirerend deel voor de Schrijfbibliotheek geschreven: De 36 dramatische situaties.