Categorieën
Plot & Opbouw

Waar begin je je korte verhaal?

Er zijn verschillende manieren om je verhaal te begrenzen. Eentje daarvan is de tijd. Je maakt een uitsnede uit de tijd, en zorgt ervoor dat je verhaal daarbinnen blijft. De kunst is om precies de juiste uitsnede te maken, en daarmee je verhaal spanning te geven. Dat is trouwens niet makkelijk en het lukt mij zelden in één keer. Het vraagt heel wat passen en meten, en je kan zeggen dat het een lakmoesproef is. Is je uitsnede best wel aardig voor iemand die niet al te kritisch is? Dan kom je niet verder dan een verhaal dat best wel aardig is voor iemand die niet al te kritisch is. Een mooie uitsnede en een mooi verhaal gaan hand in hand.

Een voorbeeld
Een voorbeeld kan dit principe verhelderen. Ik baseer het op het verhaal Je ziet er niets van uit mijn bundel Intiemer dan seks.
Hoofdpersoon is een man van middelbare leeftijd. Kortgeleden is een oog van hem verwijderd. Zijn omgeving probeert optimisch te zijn en doet of er weinig aan de hand is – in de hoop hem daarmee op te beuren. Voor de man zelf is er wel degelijk iets veranderd, en daar wil hij aandacht voor. Overigens vertel ik je nu deze drijfveer expliciet, maar in het verhaal doe ik dat niet, de personages zijn zich niet bewust van wat hun drijft.

Waar laat je globaal je verhaal beginnen? Maak het klein!
Mogelijkheden te over om een begin te kiezen. Laten we er enkele bekijken:

  1. De geboorte van deze man – hij is een ongewenst kind, maar zijn ouders willen uit geloofsovertuiging geen abortus. Hmm. Je hoort mij niet zeggen dat dit geen kort verhaal kan opleveren, maar ik zie hier meer een roman in.
  2. De man krijgt de diagnose te horen, en hij weet niet hoe het met zijn leven verder moet: hij is bang zowel zijn vrouw als zijn minnares kwijt te raken. Mwah, komt in de buurt, maar het kan korter, strakker, eenvoudiger. Dit gegeven zou ik voor een novelle bewaren.
  3. Zijn vrouw viert haar verjaardag, het is de eerste keer na de operatie dat onze hoofdpersoon onder de mensen komt. Een verjaardag – hoera, dit is aangenaam overzichtelijk. Een feestje, hooguit een paar uur – dat is het type korte verhaal waar ik iets mee kan.

Waar laat je heel precies het verhaal beginnen? Maak het relevant!
Als je eenmaal een globaal begin voor je verhaal hebt, ga je op zoek naar het precieze begin. We gaan ons bovenstaande voorbeeld verder uitwerken.Eens even hardop denken:

  1. De uitnodigingen voor de verjaardag mailen. Tja, het kan, maar een superstrak verhaal levert het niet op. Het laat het verhaal bij voorbaat al in twee episodes uiteenvallen: het versturen van de uitnodigingen en het feest zelf. Laten we verder denken.
  2. De eerste bezoeker meldt zich en onze hoofdpersoon doet open. Hier zie ik mogelijkheden! We beperken ons tot het feest, mooi zo. En er is meteen een confrontatie: de hoofdpersoon kijkt met een oog de eerste bezoeker in de ogen. Maar laten we niet te snel tevreden zijn en nog even verder denken. We kunnen altijd nog terugvallen op deze optie b.
  3. De man en de vrouw treffen voorbereidingen voor de komst van de gasten. De vrouw bakt een taart en de man laat die vanwege zijn beperkte zicht op de grond vallen. Jaja, deze optie vind ik nog beter dan de vorige. We hebben het conflict nu waar het moet zijn: tussen de man en de vrouw. Bovendien zadelt het ons op met een mislukte taart, die we in de loop van het verhaal kunnen opvoeren.

Zoveel schrijvers, zoveel ‘beginnen’
Misschien lijkt het nu of er maar één beste keuze is. En in mijn geval, voor het type verhalen dat ik graag schrijf, is die beste keuze er ook. Maar jij bent een andere schrijver, en je zult een andere keuze maken. Misschien schrijf je wel net als Alice Munro een kort verhaal dat zich in verschillende decennia afspeelt en op een mini-roman lijkt, ondanks het beperkte aantal pagina’s. Dat kan. Maar ook dan moet je bewust je begin kiezen, en dezelfde stappen doorlopen. Die stappen zullen dan voor jou een andere uitkomst opleveren dan voor mij.

En o ja: valt je op dat een strenge begrenzing van de tijd (in het voorbeeld: de duur van een verjaardagsfeestje), hand in hand kan gaan met beperking van de locatie (in het voorbeeld: de keuken en de woonkamer)?

Hoe kies jij je begin?
Graag hoor ik hoe jullie hoe je begin hebben gekozen! Herken je iets van het bovenstaande? Of juist niet? En een heel andere vraag: wat vind je van de lengte van deze post? Te lang om even snel te lezen? Of vind je deze lengte geen probleem?

Door Ton Rozeman

Schrijver en docent creative writing. Publiceerde verhalenbundels (longlist Ako en Libris) en het handboek 'Korte Verhalen Schrijven'. Zijn meest recente bundel is 'Wat ik van liefde weet'.

13 reacties op “Waar begin je je korte verhaal?”

Het verhaal waar ik nu aan werk, is begonnen met een situatie (‘een foto’) die zomaar in me opkwam. Het uitwerken daarvan gaat doorgaans nogal ongeleid en geheel op gevoel. Plotseling ben ik een uur verder en heb ik al anderhalve pagina op papier staan. Dan is het verhaal al vijf stappen verder en had ik niet gedacht dat dit het verhaal zou worden. Totaal ongrijpbaar, dat proces van laten komen wat er komt. En dat terwijl je van tevoren maar een of twee zinnen in je hoofd hebt. Goed, daarna ben ik nog lang bezig met schaven, lagen aanbrengen en ijkpunten (ver)zetten en verbinden.

Het begin van een verhaal gaat bij mij dus geheel op gevoel. De afwerking ervan vereist veel discipline en een strenge en eerlijke blik. Van dit blog leer ik in ieder geval dat de inkadering belangrijk is: less is more. Ik heb een natuurlijk neiging tot uitleggen, die ik behoorlijk moet intomen 🙂

Hoi Ton,
Vaak moet ik zoeken naar het begin van het verhaal. Schrijven begint bij mij met een fragment, zo’n halve bladzijde lang. Die zinnen leven op papier, het is spannend. In het verleden verklaarde ik die halve bladzijde dan automatisch tot begin van het verhaal. Zodra ik dan verder schreef liep het verhaal onder aan de bladzijde al dood (@!grr$). Bij de meeste verhalen moest ik eerst snappen wel deel ik nu geschreven had, daarna ging ik op zoek naar wat ervoor en erna moest komen. Het begin van het verhaal diende zich dan in die zoektocht vanzelf aan.
Bij de laatste twee verhalen die ik geschreven heb wist ik onmiddellijk dat ik de beginzinnen had geschreven. En daarmee wist ik ook wat het eind moest zijn. Dat maakte het hele proces een stuk makkelijker, hoewel ik ook moet zeggen dat ik niet weet waarom ik bij deze verhalen wel in staat was om letterlijk bij het begin te beginnen. Ik vermoed dat het toeval was, dus hou ik mijn opties bij het schrijven maar zoveel mogelijk open.

Ik vind het geweldig dat je deze site bent begonnen. Erg fijn dat het schrijven van korte verhalen belangrijk wordt gemaakt en dat je er met zoveel helderheid over praat. De lengte van je blog vind ik prima. Prettig om je ook te kunnen zien, al kan ik me voorstellen dat dat voor jou anders voelt omdat je nu eenmaal anders naar jezelf kijkt op beeld dan wij. Ik heb nog wel een opmerking: ik zou fijner vinden als ik de laatste reacties als eerste zou kunnen lezen, dan kan ik meteen zien of er nog iets nieuws is.
Hartelijke groeten, Nan

Beste Nan, Fijn dat je het blog waardeert! Wat je schrijft over of een inval wel of niet t begin is, daar was ik me de laatste tijd niet meer van bewust, zal ik eens bij stilstaan. Je tip om duidelijker te maken wat er aan nieuw commentaar is, daar ga ik wat mee doen (als ik volgende week terug uit De Ardennen ben). En hou me scherp met op- en aanmerkingen hoor, daar wordt t blog alleen maar beter van. Groet!

Ha Nan, Even over de reacties: Inmiddels heb ik een paar kleine aanpassingen gemaakt die het hopelijk iets makkelijker maken reacties te volgen. Op jouw verzoek staat nu de meest recente reactie bovenaan (onder de blogpost). Ook kun je in de rechterkolom op iedere pagina zien wat de laatste reacties zijn. Daarbij vind ik het jammer dat je niet meteen de datum en de tijd van die reactie kunt zien (helaas laat zich dat niet instellen). Sommige bezoekers zullen iets hebben aan de mogelijkheid om via RSS op de hoogte te blijven van reacties. En degenen die een reactie plaatsen kunnen aanvinken dat ze via de mail op de hoogte willen worden gehouden van nieuwe reacties op die post. Redelijk wat mogelijkheden, maar geen van alle perfect 🙁

Voor mij geldt hetzelfde als voor de anderen: een spontane ingeving die de basis (en meestal beginzin) is van het verhaal. Je uitleg is wél nuttig. Wat als de inspiratie ontbreekt en de spontane ingeving uitblijft? Handig om dan gewoon eens te beginnen met ‘een gegeven’ en verschillende ingangen of startpunten te bedenken. Dus: dank!

Over de lengte: ik heb nog maar een paar dingen gelezen, tot zover: overzichtelijk genoeg. Je video: goed idee, live toelichting. Mocht je eens je dag niet hebben en geen zin in een videoverhaal: ken je prezi.com? Een mooi alternatief voor powerpoint slides. Ben ik zelf ook mee aan het ‘spelen’. Je zou je video erin kunnen integreren en ‘swappen’ tussen beeld (ik denk aan iets animatie-achtigs) en video. Misschien erg bewerkelijk maar het maakt je boodschap denk ik nog toegankelijker/sterker.

Dank voor je tip, Margo. Je moet eens weten hoe vaak ik denk: vandaag is niet de dag om met mijn gezicht voor de camera te zitten. Dus ik ga binnenkort met het programma spelen.

lengte is volgens mij prima. je moet er wel even voor gaan zitten, maar ik ben hier per slot om wat te leren!

Ook mijn korte verhalen komen in het algemeen spontaan. Tijdens Studio Sport kwam ineens de zin “Mijn moeder was toiletjuffrouw en ik was vindingrijk.” bij me op. Die zin heb ik vastgehouden, en weken later gebruikt bij een opdracht (100 woorden) vanuit de beginzin “Toen gebeurde het toch.” (Dag van het schrijven, 2005). Mijn verhalen ontstaan in het algemeen spontaan, waarbij de tijdsspanne zich ‘automatisch’ voegt naar het verhaal.
Lengte van je blog is ok. Je mag wat mij betreft wel van een hoger niveau van je publiek uitgaan: dat van die 17e eeuw en die geboorte vind ik eigenlijk een open deur. Had je van mij weg mogen laten.
Je initiatief van deze site vind ik zeer waardevol en stimulerend!

Bruikbare feedback, Eus! Die 17e eeuw zal ik schrappen in de tekst hierboven. Mocht ik opnieuw in de valkuil terechtkomen van een te laag niveau: trek aan de bel en hou me scherp.

Ik moet bekennen dat mijn beginnen nooit zo zorgvuldig tot stand komen als jij hier beschrijft. Er zit gewoon een zin in mijn hoofd en die schrijf ik op. Meestal bedenk ik daarna waar het verhaal over gaat. En als later blijkt dat het begin niet werkt, omdat het verhaal iets anders wil, verander ik het begin.

Over de lengte van je stukken hier: voor mij geen enkel probleem. Ik vind dit een bijzonder fijn blog en je stukken inspirerend. Zo!

Dat herken ik wel hoor. Ik kies het precieze begin ook niet als eerste in het schrijfproces. De methode hierboven is iets waar ik me op meerdere momenten tijdens het schrijven even bewust van ben. Je opmerking zal ik meenemen in het schrijfboek: dat ik het daar niet als een keurslijf presenteer. Dank je!

Reacties zijn gesloten.